მარკიზ დე სადის ტფილისი

ის ქადაგებდა აბსოლუტურ თავისუფლებას, რომელიც არ დაექვემდებარებოდა არანაირ მორალს, რელიგიას, სამართალს და უმთავრესი ღირებულება მხოლოდ პირადი ტკბობა იქნებოდა.  იგი განსაკუთრებული თავისი ნაწარმოების ხარჯზე გახდა, რომელშიც ძალმომრეობასა და პორნოგრაფიის ამსახველ პასაჟებს უმთავრესი ადგილი ეჭირათ. მისი სახელიდან გამომდინარე ფსიქიატრმა რიჩარდ ფონ კრაფტ-ებენგმა შემოიღო სიტყვა „სადიზმი“, რაც ნიშნავს სხვისადმი ტკივილის მიყენებით გამოწვეულ სიამოვნებასა და „სექსუალურ აღგზებას“. ეს ადამიანი ისტორიაში მარკიზ დე სადის სახელით შევიდა.

მარკიზ დე სადის ბიოგრაფია ყველასთვის ცნობილია, ამიტომაც აქ შევჩერდებით. ჩვენ გვსურს, მისი ნაწარმოების − „ჟულეტას“, კერძოდ ტფილისის ეპიზოდის მიმოხილვა. ეს ნაწარმოებიც, როგორც სადის უმეტესობა ჟანრობრივად არ განსხვავდება და წარმოადგენს მძიმე ეროტიკას.

რა ღირებულების მატარებელია ეს ნაწარმოები?

მარკიზ დე სადი აღწერს ტფილისის გეოგრაფიას, არისტოკრატიას, ადამიანების გარეგნობას და ა.შ. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ნაწარმოები მხატვრულ ლიტერატურას მიეკუთვნება, მასში ძალიან კარგად ჩანს, თუ რა წარმოდგენა ჰქონდათ ჩვენზე საფრანგეთში.

რა წყაროთი ხელმძღვანელობს სადი?

დაკვირვებამ ცხადყო, რომ  სადი ხელმძღვანელობს შარდენის ცნობებით. სადისეული ტფილისს აღწერა იდენტურია შარდენისეულისაზე. მაგ., „ტფილისი ერთი უკეთესი და უმშვენიერესი ქალაქია სპარსეთისა. თუმცა ძლიერ დიდი არ არის. ტფილისი მდებარეობს მთის ძირში, რომელსაც აღმოსავლეთისაკენ ჩამოუდის მდინარე მტკვარი.“ (შარდენი). რაც შეეხება სადს: „ტფილისი განფენილია მთის ძირზე, მდინარე მტკვრის ნაპირზე…“

აი, როგორ აღწერს მარკიზ დე სადი ქართველ არისტოკრატებს: „ქართველებისათვის უცხოა, თუ რა არის თავისუფლება. ისინი იტანჯებიან დიდებულთა მკაცრი ტირანიით; ადგილობრივი არისტოკრარია უკიდურესად გახრწნილია და არაა იმის საჭიროება, რომ გითხრათ, რა დესპოტიზმი ვლინდება ყოვლისმომცველ სიამოვნებაში: ბატონები ფლობენ უსაზღვრო ძალაუფლებას საკუთარი მონებისადმი, არ ერიდებიან ცემასა და მათ წამებას და სასტიკი ავხორცობა გარდაუვალად იწვევს ყოველგვარ დანაშაულებებს.“ რაც შეეხება შარდენს: „მებატონეებს ძლიერ დიდი უფლება აქვთ ყმებზე, მებატონეები მთელი თვეების განმავლობაში რამდენიც უნდათ იმდენს ამუშავებენ ყმებსა, და არც ჯამაგირს და არც საზრდოს არ აძლევენ. მებატონეთ ხელი მიუწვდებათ ყმების ქონებასა, თავისუფლებასა და სიცოცხლეზედაც კი. ბატონები ჰყიდიან ყმების შვილებსა და ან მონებად ჰყავთ სახლში; იშვიათად ჰყიდიან ყმებს ოცი წლისაზე ზევით, განსაკუთრებით ქალებს.“

რაც შეეხება ქართველების სილამაზეზე, შარდენი აღწერს: „ქართველების ტომი უმშვენიერესია აღმოსავლეთში და შემიძლია ვთქვა მთელ ქვეყანაზედაც. იქ არ მინახავს არც ერთი ცუდი სახის ქალი ან კაცი,ანგელოზებივით ლამაზებიც ბევრი შემხვდა, ქალების უმეტესი ნაწილი ბუნებას ისეთი სიკეკლუცით დაუსაჩუქრებია, რომ სხვა ასეთს ვერსად შეხვდებით. შეუძლებელია თვალი მოჰკრათ იქაურ ქალს და არ შეგიყვარდეთ. არ შეიძლება დახატოთ ქართველი სახესა და ტანადობაზე უმშვენიერესი სახე და ტანადობა: მშვენიერნი, თვალტანადნი, წერწეტნი და კეკლუცნი.“ რაც შეეხება დე სადს, მასთან ვკითხულობთ: „ვერსად ვერ შეხვდებით ამდენ სილამაზესა და სინარნარეს, ისეთ არსებებში, რომლითაც შობს ეს ქვეყანა, ვერსად იპოვით მათზე ელეგანტურ ფუგურებს და მსგავსად ლამაზ სახეებს.“

გარდა ამისა, დე სადი ამბობს, რომ ქართველი არისტოკრატია ყველაფერს კადრულობს, რათა სამსახურეობრივი სარგო მიიღოს, რაზეც შარდენიც საუბრობს: „ქართველთა კეთილშობილნი გარეგნობით უმეტს ნაწილად მაჰმადიანები არიან. ეს სარწმუნოება ზოგს იმიტომ მიუღია, რომ მეფის კარს ადგილი ეშოვნა და სახელმწიფო ჯამაგირი ჰქონოდა, ზოგს იმიტომ, რომ თავიანთი ქალები მეფისთვის მიეთხოვებინათ და ან მეფის ცოლებისათვის მაინც მიეცათ სამეფო კარის ქალებად. ზოგი ისეთი საძაგელნი და კეთილშობილნიც არიან, რომ თავიანთი ლამაზი ქალები თვითონვე მიჰყავთ მეფესთან. ამგვარ პატივისცემისათვის იმათ ან ულუფას უნიშნავდენ, ან სამსახურში იღებდენ, მხოლოდ ამისთვის საჭიროა წინადვე მიიღონ მაჰმადიანობა.“

            აქ შევჩერდებით და შემოგთავაზებთ თარგმანს, რომელიც შეეხება ტფილისის ეპიზოდს. აქვე დავძენთ, რომ ტექსტი წარმოადგენს მძიმე ეროტიკას, ამიტომაც არასრულოვნებმა თავი შეიკავონ წაკითხვისაგან.

„ასტრახანიდან ტფლისისაკენ გავემართეთ. გზად ვკლავდით, ვძარცვავდით, ვაუპატიურებდით და ყველაფერს ჩვენ გზაზე მიწასთან ვასწორებდით. მოვედით ამ ქალაქში… ჩვენზე ბატონობდა სურვილი – მიყრუებულ ადგილებში დიდი ხნის ხეტიალის შემდეგ, გვსურდა, საკადრისი და მშვიდი თავშესაფარი, სადაც სიამოვნებითა და კომფორტით შესაძლებელი იქნებოდა საკუთარი ვნებების დაკმაყოფილება. ამ კუთხით ქართველების სილამაზე და გარყვნილება, გვანიჭებდა ყველაფერს, რაზეც მხოლოდ ოცნება შეიძლებოდა.

            ტფილისი განფენილია მთის ძირზე, მდინარე მტკვრის ნაპირზე, რომელიც კვეთს მთელ საქართველოს და ჩვენ მასზე ბევრი ლამაზი სასახლე ვნახეთ. გზად საკმარისი რაოდენობის მოგზაურები გავძარცვეთ, ამიტომ ჩვენ გვქონდა ორი–სამი ათასი რუბლი კაცზე და უმალ ვიქირავეთ მდიდრული საცხოვრებელი. ვიყიდეთ ლამაზი მოახლე ქალები, ხოლო პოლონელმა, რომელმაც მტკიცედ თქვა უარი, მდედრობით სქეთან ჰქონოდა საქმე, თავისთვის ამოირჩია ზორბა ქართველი, ორ ახალგაზრდა ბერძენი მონა და მალევე ჩვენც გავემართეთ… თბილისში უმთავრესად ქალებით ვაჭრობენ. ისინი ღიად იყიდებიან აზიისა და კონსტანტინოპოლის ჰარამხანებისათვის, როგორც ნახირი ბაზარში; ყველას აქვს უფლება მოვიდეს, ნახოს, შეეხოს გალიაში მჯომებს, ყველა ასაკისას: ბავშვებიდან დაწყებული, რომელიც დედის ძუძუს მოაშორეს, თექვსმეტი წლის გოგონებამდე. ვერსად ვერ შეხვდებით ამდენ სილამაზესა და სინარნარეს, ისეთ არსებებში, რომელსაც შობს ეს ქვეყანა, ვერსად იპოვით მათზე მოხდენილ ფუგურებს და მსგავსად ლამაზ სახეებს.

            ქართველებისათვის უცხოა, თუ რა არის თავისუფლება. ისინი იტანჯებიან დიდებულთა მკაცრი ტირანიით; ადგილობრივი არისტოკრარია უაღრესად გახრწნილია და არაა იმის საჭიროება, რომ გითხრათ, რა დესპოტიზმი ვლინდება ყოვლისმომცველ სიამოვნებაში: ბატონები ფლობენ უსაზღვრო ძალაუფლებას საკუთარი მონებისადმი, არ ერიდებიან ცემასა და მათ წამებას და სასტიკი ავხორცობა გარდაუვალად იწვევს ყოველგვარ დანაშაულებებს. აი, რა არის გასაკვირი, მეგობრებო: დიდებული ბატონები, რომლებიც მოითხოვენ საკუთარი ვასალებისგან, ასევე მონებისგან, მლიქვნელობენ მთავრების წინაშე, რომ მიიღონ სასურველი პოსტი; რათა მიიღონ სამსახურეობრივი დაწინაურება, ისინი საკუთარ შვილებს უწვენენ მათ ისე, რომ არც არჩევენ მათ სქესსა და ასაკს.

            ვაჭარი, ჩვენ სამს შორის ყველაზე გაწაფული მაცდურია, მან მალევე მოახერხა შეეღწია და შემდეგ ჩვენ შევეყვანეთ, ამ ქვეყნის ერთ–ერთი ყველაზე წარჩინებული დიდებულის სახლში, რომელსაც ჰყავდა სამი ასული და სამი ძე – ექვსივე აღუწერელი სილამაზის. ამ ბატონს მსოფლიოში ბევრგან ემოგზაურა და ვაჭარი მას უმტკიცებდა, რომ მას შეხვედროდა რუსეთში, შვედეთში და დანიაში, ის კი თანხმობის ნიშნად, მედიდური სახით, თავს ამოძრავებდა და სწამდა. ჩვენთვის ასეთი თავაზიანი მოპყვრობა და სტუმართმოყვარეობა დიდი ხნის მივიწყებული გვქონდა და არსად არ შევხვედრილვართ ასეთ მაამებელ კეთილმოსურნეს. ჩვენ დავიწყეთ მის შვილებზე იერიშის მიტანა და ორი კვირის განმავლობაში ყველა – ბიჭი და გოგო მოვხიბლეთ ან უბრალოთ გავაუპატიურეთ.             როდესაც სახლში არ დარჩა ხელუხლებელი სიამოვნების ნივთი, ვოლდომირმა იკითხა, ხომ არ წავსულიყავითო.

– ჯერ გავძარცვოთ, – ვუპასუხე მე. – მე მგონია, ოქრო არანაკლებ ძვირფასია, ვიდრე მისი ნაშიერების საშო და ანუსი.

– და მას შემდეგ, როცა გავძარვავთ? – დაინტერესდა ვაჭარი.

– მოვკლათ და შვილებიც ზედ მივაყოლოთ, – ვთქვი მე, – სახლში ძალიან ცოტა მოახლეა; ძალა გვეყოფა, რომ ყველა გავკოჭოთ, ხოლო ჩემი ასო გასკდომაზეა, სიხარულით ელის მათი ტანჯვის სანახაობას.

– სტუმართმოყვარეობას რა ვუყოთ, მეგობრებო? – იკითხა ვოლდომირმა, – მაინც მათ შეგვიკედლეს.

– მართალია, – დავეთანხმე, – ამიტომაც საჭიროა, ვიყოთ მადლიერნი. სამართლიანობა მოითხოვს, რომ ადამიანს, რომელიც ჩვენდამი იყო გულისხმიერი, გავუკეთოთ სიკეთე. განა ეს საქონელი, ჩვენი მასპინძელი, ასჯერ არ უთქვამს, რომ ის სამაგალითო ქრისტიანია და პირდაპირ სამოთხეში მოხვდება? თუ ასეა, ის ცაში ათასჯერ უფრო ბედნიერი იქნება, ვიდრე მიწაზე. განა არ ვარ მართალი?

– რა თქმა უნდა, მართალი ხარ.

– გამოდის, რომ ჩვენ მას უნდა გავუწიოთ ბოლო სამსახური.

– მე თანახმა ვარ, – განაცხადა ვოლდომირმა, – მაგრამ ერთი პირობით, მათი სიკვდილი იქნება საშინელი. ჩვენ დიდი ხანი საჭიროებისთვის ვძარცვავდით და ვკლავდით, მაგრამ მოვიდა დრო დავკავდეთ ამით ახირებითა და მანკიერებით; დაე, მთელი სამყარო შეკრთეს, როდესაც გაიგებენ ჩვენი დანაშაულების შესახებ… დაე, ადამიანები წითლდებოდნენ სირცხვილისაგან, რომ მიეკუთვნებიან იმ ჯიშს, რომელსაც ჩვენ მათთან ერთად. ასევე მსურს, რომ ჩვენს დანაშაულს დაუდგან ძეგლი, რომელიც მუდამ გაახსენებს შთამომავლებს ჩვენი გმირობის შესახებ და ჩვენ საკუთარი ხელებით ამოვჭრით გრანიტზე სახელებს.

– განაგრძე, ბოროტო, ჩვენ გულისყურით გისმენთ, – გავამხნევეთ ის.

– მან საკუთარი ხელებით უნდა შეწვას საკუთარი შვილები და ჩვენთან ერთად უნდა იტრაპეზოს, ხოლო ამ დროს ჩვენ მას გავჟიმავთ; ამის შემდეგ, ჩვენ მას გავკოჭავთ და  ჩავაგდებთ მარანში და საჭმლის ნარჩენები დავუყრით, ხოლო როცა დრო მოვა, მოკვდება.

            გეგმა ერთსულოვნად მოიწონეს, თუმცა, სამწუხაროდ, ჩვენი დაუდევრობის გამო, ეს საუბარი მოისმინა მასპინძლის ყველაზე პატარა ქალიშვილმა, რომელიც უკვე იგემა ჩვენი ვნება – საბრალომ დაიწყო კოჭლობა ერთ ფეხზე მას შემდეგ, რაც გავერთეთ მასთან, ხოლო ვოლდემირმა საკუთარი უზარმაზარი ასოთი დაუკეპა ანუსი, მისი დამშვიდდება მოხერხდა მხოლოდ საჩუქრით. გაგონილმა გოგონას თავზარი დასცა და გაიქცა მამისკენ, ხოლო მან დაუყონებლივ გამოიძახა სახლში ჯარსკაცთა ადგილობრივი გარნიზონი. თუმცა ღმერთი, ბოროტების მფარველი, ყოველთვის ილაშრებს კეთილმოსურნეზე, რაზეც არანაირი ეჭვი არ არსებობდა.

            ოთხი ჯარისკაცი, რომელიც ჩვენი მასპინძლის სახლის დასაცავად გამოგზავნეს, აღმოჩნდნენ ჩვენი ძველი ამხანაგები, რომლებიც ჩვენსავით გამოიქცნენ ციმბირიდან; მარტივი მისახვედრი არაა რომელი მხარე ამოირჩიეს მათ… მამაცი მეომრები სიხარულით დაგვთანხმდნენ, ჩვენთან ერთად გაეყოთ ნადავლი და სიამოვნება და უმალვე შევუდექით საქმიანობას. ჩვენი მასპინძელი სასადილო ოთახში, ბოძზე მივაბით და თავიდან 50-ჯერ გაშოლტვით გავუმასპინძლდით… და შემდეგ – გამაოგნებელი სანახაობა, როდესაც მის თვალწინ მისივე ექვსივე შვილი გავაუპატიურეთ. სქესობრივი ტკბობის შემდეგ ისინიც მივაბით მამის ირგვლივ და გავშოლტეთ და მთელი ოთახი სისხლით მოთხვარეს. შემდეგ ეტაპზე შევეცადეთ ამ მხიარულებაში მამაც ჩაგვერთო, მაგრამ ის ვერ ავიყოლიეთ, დაკავებულიყო სქესობრივი აქტით შვილებთან, მისი ასოს აყენების ყველა ცდა წარუმატებელი აღმოჩნდა. ასე რომ, მოგვიხდა მისი მთავარი სასქესო ორგანოს მოჭრა და ვაიძულეთ ბავშვები, რომ ეჭამათ და კვერცხები და ნაყოფიერების ორგანო; დასასრულს ჩვენ მათ ძუძუები დავაჭერით და მამას ვაიძულეთ ეჭამა…

            ჩვენ ვაპირებდით მომდევნო მხიარულებაზე გადავსულიყავით, როდესაც ჩვენს გარემოში დაიწყო მოულოდნელი კამათი. ოთხ ჯარისკაცს შორის ერთ–ერთი იყო ახალგაზრდა რუსი, რომლის სილამაზე მთელი საღამოს მანძილზე აღაგზნებდა ვოლდომირსა და მე. და მაშინ, როდესაც საბოლოოდ ჩემი ორგანო აღმოჩნდა ახალგაზრდის უკანა ხვრელში, თვალის კიდიდან შევნიშნე, რომ დანით მიახლოვდება პოლონელი; უმალ ხელი ვტაცე ხანჯალს ისე, რომ ახალგაზრდა ჯარისკაცის ანუსი არ გამიტოვებია, რომელშიც იგეგმებოდა ოჯახის გადმოფრქვევა და ამ დროს კი ვოლდომირს გულში ჩავასე. პოლონელი იატაკზე დაეცა და ჭრილობიდან გამოხეთქა სისხლმა.

– ო, ჯანდაბა! – გაისმა ვაჭრის ხმა, რომელიც იმ დროს სოდომირებდა სხვა ჯარისკაცთან. – ასეთი დარტყმა! უნდა ვაღიარო, ბორშან, რომ მე საერთოდ არ მებრალება ის: ადრე თუ გვიან ის იგივეს გაგვიკეთებდა.

            მე გავწმინდე ჩემი დანა და მხოლოდ მაშინ ვიგრძენი ამოფრქვევა – მცდარია შეხედულება, რომ მკვლელობა ხელს არ უშლის ეაკულაციას, უფრო პირიქით. შემდეგ აუჩქარებლად მოვწიე ჩიბუხიდან და დავტოვეთ ვაჭარი შემდეგი სიტყვებით:

– იცი, მეგობარო, მე არასოდეს არ მოვექცეოდი ჩვენს მეგობარს, რომ მანამდე არ შემემჩნია მასში მანკიერებები, ჩვენი ერთობისთვის დამღუპველი. მოდი, დავიფიცოთ, რომ მთელი ცხოვრება ვიქნებით ერთმანეთის ერთგული და ნახავ, რომ მის გარეშე გაცილებით უკეთესი იქნება.

            ეს გაუთვალისწინებელი ეპიზოდი იქცა ჩვენი ოპერაციის დასასრულად. როგორც იყო ჩაფიქრებული, ჩვენ გავაცალმტვერეთ მთელი სახლი და ძმურად გავიყავით ნადავლი და მოკავშირეებიც კმაყოფილნი დარჩნენ. ერთმანეთს მეგობრულად დავცილდით, თუმცა შევთავაზე კარლსონს – ასე ერქვა რუსს – ჩვენთან დარჩენილიყო და ის დაგვთანხმდა. ნივთები ჯორზე ავტვირთეთ, ჩვენ კი ცხენებზე ავმხედრდით და დავიძარით შავი ზღვის ნაპირებისკენ და ჩავედით კონსტანტინოპოლში.“